Zespół klasztorny ojców paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie został uznany za pomnik historii w 1994 roku. Miejsce to jest najważniejszym sanktuarium maryjnym w Polsce i funkcję tę pełni niezmiennie od początków swojego istnienia. Założony w 1382 roku przez księcia Władysława Opolczyka klasztor paulinów, usytuowany na pograniczu trzech ziem dawnego Królestwa Polskiego: Małopolski, Wielkopolski i Śląska, stał się opiekunem cudami słynącego obrazu Matki Boskiej, obiektu narastającego przez stulecia kultu, celu licznych pielgrzymek także spoza granic kraju. Po zwycięskiej obronie Jasnej Góry przed Szwedami w 1655 roku Matka Boska Częstochowska ogłoszona został Królową Korony Polskiej. Ten swoisty, narodowy charakter kultu pozostaje do dziś unikalną cechą jasnogórskiego sanktuarium, pełniącego rolę ideowego łącznika i konsolidującego symbolu od pokoleń obecnego w świadomości Polaków, oddziałującego szczególnie silnie zwłaszcza w trudnych momentach dziejowych. Zabytkowy zespół klasztoru paulinów należy do największych i najbardziej znaczących ośrodków pielgrzymkowych w Europie Środkowej. Przeobrażany kilkakrotnie w swojej historii, nadal jest integralnym, w przeważającej części barokowym kompleksem, wyraźnie wyodrębnionym w panoramie miasta i trwale wpisanym w otaczający krajobraz Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Jego wartość leży jednak głównie w sferze duchowej - w specyficznym klimacie religijnym, który skalą żarliwej, masowo przejawianej pobożności przypomina wielkie katolickie centra pielgrzymkowe Hiszpanii i Włoch.

Zamek w Olsztynie – ruiny zamku leżącego na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, wybudowanego w systemie tzw. Orlich Gniazd. Istniejącą od drugiej połowy XIII wieku strażnicę rozbudował w XIV stuleciu Kazimierz Wielki jako jeden z najbardziej warownych zamków na pograniczu śląsko-małopolskim. Według tradycji za jego panowania więziony był w zamku wojewoda poznański Maćko Borkowic, który zmarł w nim skazany na śmierć głodową za zorganizowanie spisku przeciw królowi. Według podań duch wojewody, jęki, brzęk kajdan i zawodzenia do dziś mają straszyć w okolicy zamku. W Olsztynie kręcono m.in. serial "Czarne chmury" oraz "Hrabinę Cosel". W "Rękopisie znalezionym w Saragossie" zamek zagrał posiadłość Kabalisty.